Ευδαιμονία - Ιερό των Μεγάλων Θεών, Σαμοθράκη

Σαμοθράκη το νησί των μεγάλων θεών

  Η Σαμοθράκη, με έκταση 178 τετραγωνικών χιλιομέτρων, είναι νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου πελάγους και βρίσκεται απέναντι από τον κόλπο του Σάρου, βορειοδυτικά της Ίμβρου και σε απόσταση 32 ναυτικών μιλίων από την Αλεξανδρούπολη. Η ονομασία Σαμοθράκη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη "σάος" που σημαίνει ύψος. Το μοναδικό λιμάνι του νησιού είναι ο Λιμήν Δημητρίου το οποίο σήμερα ονομάζεται Καμαριώτισσα. Έχει γίνει παγκοσμίως γνωστή από το περίφημο άγαλμα της Νίκης που κοσμεί το Μουσείο του Λούβρου.
Το νησί είχε ήδη κατοικηθεί από τα νεολιθικά χρόνια. Οι κάτοικοι του νησιού, ανήκαν στα θρακικά φύλα που την εποχή αυτή κυριαρχούσαν στα ανατολικά Βαλκάνια. Πολύ γνωστό και μεγάλης σημασίας ήταν το Ιερό των Μεγάλων Θεών ή Σαμοθρακών ή Καβείρων (Οι Κάβειροι σώθηκαν πάνω στα βουνά της Σαμοθράκης, σύμφωνα με ένα μύθο του κατακλυσμού) που υπήρχε από την εποχή των θρακικής καταγωγής, κατοίκων του νησιού. Το Ιερό βρίσκεται στο βόρειο μέρος του νησιού στην Παλαιόπολη, 6,5 χλμ. από την Καμαριώτισσα και έχει έκταση 50 στρέμματα.

Χάρη στη γεωγραφική του θέση απέκτησε μεγάλη σημασία και ήδη από την αρχαϊκή εποχή λειτούργησε ως ναυτική βάση και έλεγχε τον πλου προς τον Εύξεινο πόντο μέσω του Ελλήσποντου.

Το 513 π.Χ. αναγκάζεται να αναγνωρίσει την περσική κυριαρχία ενώ το 477 π.Χ. γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας και μερικά χρόνια αργότερα περνάει στους Λακεδαιμονίους. Μετά την Ανταλκίδειο Ειρήνη του 387 π.Χ. ανέκτησε την ανεξαρτησία της, αλλά έχασε τη δύναμή της και μεταβλήθηκε σε ακόλουθο των εκάστοτε ισχυρών δυνάμεων: των Αθηναίων, των Λακεδαιμονίων και των Μακεδόνων. Στην αρχαία ιστορία τη συναντάμε και ως Σαόννησος, Λευκοσία, Λευκανία, Λευκωνία, Δαρδανία, Ηλεκρίς.

Πρόκειται για ένα διεθνές Ιερό, όπως εκείνο των Δελφών, και αποτελούτο μεγάλο θρησκευτικό κέντρο του νησιού το οποίο ήταν προστατευόμενο μέχρι την ρωμαϊκή εποχή και το τέλος του 4^ου μ.Χ. αιώνα όταν πια εδραιώθηκε ο χριστιανισμός.

Στο ιερό αυτό λατρευόταν η Μεγάλη Μήτηρ, η οποία στο τοπικό ιδίωμα ονομαζόταν Αξίερος και η οποία αργότερα ταυτίστηκε με τη θεά Δήμητρα. Πάρεδρος της μεγάλης μητέρας ήταν ο ιθυφαλλικός θεός της γονιμότητας που οι ντόπιοι ονόμαζαν Καδμίλο ή Κασμίλο και που αργότερα οι Έλληνες ταύτισαν με τον θεό Ερμή. Ακόλουθοι και των δύο ήταν δύο νεαροί γυμνοί ιθυφαλλικοί δαίμονες που ονομαζόταν Κάβειροι. Μερικές από τις άλλες θεότητες που λατρεύονταν ήταν ο ʼδης και η Περσεφόνη (χθόνιες θεότητες που ονομαζόντουσαν Αξιόκερσος και Αξιόκερσα), η Εκάτη και η Αφροδίτη.

Τα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών είχαν από τον 5^ο αιώνα π.Χ. αποκτήσει μεγάλη φήμη και παρουσίαζαν πολλά κοινά σημεία με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Υπήρχαν δύο βαθμοί μύησης (η μύησης και η εποπτεία) και οι μυημένοι σε αυτά, που μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε ήθελε, είχαν την ελπίδα της καλοζωίας, της ηθικής βελτίωσης και της ευτυχισμένης μεταθανάτιας ζωής. Σ’ αυτό το ιερό γνώρισε ο Φίλιππος, ο Βασιλιάς της Μακεδονίας, την Ολυμπιάδα την οποία και παντρεύτηκε. Ήταν και οι δύο μυημένοι στα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών. Στο νησί υπάρχουν δύο παλαιοχριστιανικές. Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιοπόλεως βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του αρχαίου λιμανιού και χτίσθηκε σε ανάμνηση της απόβασης του απόστολου Παύλου στη Σαμοθράκη. Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Καμαριώτισσας δε διασώζεται. Επίσης υπάρχουν ερείπια υστεροβυζαντινών ναών, όπως του  Αγίου Κωνσταντίνου και της Παναγίας Γαλατιανής.

Ο απ. Παύλος μαζί με τη συνοδεία του, το Σίλα, τον Τιμόθεο και τον Λουκά ξεκινούν από την Τρωάδα για τη Νεάπολη τη σημερινή Καβάλα. Το ταξίδι τους θα διαρκέσει δύο μέρες με ενδιάμεσο σταθμό τη Σαμοθράκη (Πράξεις 16:11). Την ίδια διαδρομή θα κάνει πάλι ο απ. Παύλος από τη Νεάπολη αυτή τη φορά στην Τρωάδα (Πράξεις 20:6) αλλά τότε θα διαρκέσει πέντε μέρες. Φαίνεται πως τώρα ο καιρός είναι ευνοϊκός για το ταξίδι τους.

Η σκέψη του απ. Παύλου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ήταν στην Μακεδονία, στον καινούργιο τόπο που ο Θεός τον καλούσε να κηρύξει το ευαγγέλιο. Όταν όμως άρχισε να διακρίνεται στον ορίζοντα η Σαμοθράκη η σκέψη του άρχισε να στρέφεται γύρω από το πολύ γνωστό Ιερό των Μεγάλων Θεών με όλα όσα θα είχε ακούσει για τα μυστήρια και τις τελετές του. Πόσο διαφορετικό ήταν το μήνυμα που έφερνε μαζί του; Πόσο ανάγκη είχε ο κόσμος να ακούσει γι’ αυτό; Από την κορυφή του ψηλότερου βουνού της Σαμοθράκης, το όρος Σάος (1800 μ.) το τρίτο μεγαλύτερο στο Αιγαίο μετά της Εύβοιας και της Κρήτης, ο Θεός Απόλλωνας παρακολούθησε τις μάχες του Τρωικού πολέμου. Ο απ. Παύλος ήξερε καλά οτι ο δικός του Θεός θα παρακολουθούσε τις δικές του μάχες από τον ουρανό.

Το καράβι άραξε στο μοναδικό λιμάνι του νησιού, την Καμαριώτισσα, όπου αργότερα, σύμφωνα με την παράδοση, κτίστηκε προς τιμήν της επισκέψεως του απ. Παύλου παλαιοχριστιανική βασιλική, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα του αρχαίου λιμανιού. Δεν ξέρουμε αν κατέβηκε στο νησί ή απλώς περίμενε στο καράβι να περάσει το βράδυ για να αποπλεύσει το άλλο πρωί προς την Μακεδονία. Η βραδιά σίγουρα ήταν γεμάτη προσμονή, ενθουσιασμό αλλά και πολύ συζήτηση με τους συντρόφους του για την άφιξή τους στην Ευρώπη. Η καινούργια μέρα θα σηματοδοτούσε την αρχή μιας μεγάλης ιστορικής αλλαγής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Η Σαμοθράκη παρουσιάζει μοναδικό φυσικό πλούτο και ομορφιά ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα της. Τα δάση της είναι γεμάτα βελανιδιές, πλατάνια, καστανιές και κέδρα. Στο νότιο τμήμα κυριαρχούν οι θάμνοι όπως μυρτιές, πικροδάφνες, μέντα και θυμάρι. Το Φεγγάρι είναι η τρίτη ψηλότερη κορυφή του Αιγαίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι υδροβιότοποι του νησιού με την εμφάνιση αρκετών αποδημητικών πουλιών. Στη Σαμοθράκη έχουν καταγραφεί πάνω από 90 είδη πουλιών, μερικά από αυτά σπάνια όπως ο χρυσαετός.

Η Σαμοθράκη απαριθμεί σήμερα 2723 κατοίκους (απογραφή 2001) οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, και παράλληλα με την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία και την αλιεία. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ο τουρισμός, με τον οποίο οι κάτοικοί της ασχολούνται τους καλοκαιρινούς μήνες. Μερικά από τα αξιοθέατα του νησιού είναι οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μεσαιωνικά κάστρα, βυζαντινά εξωκλήσια (περίπου 100), εκκλησίες, νερόμυλοι... Το νησί προσφέρεται για ήσυχες και ανέμελες διακοπές. Συνδέεται ακτοπλοϊκά με την Αλεξανδρούπολη, την Καβάλα, την Λήμνο και το Λαύριο.

12 ΙΟΥΛΙΟΥ 1913 - Η πρώτη Απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης

ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΓΡΑΨΕ Ο ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ «ΣΚΡΙΠ»

Εικόνα 1

Η ιστορία της πόλης μας έχει την ιδιαιτερότητα που την θέλει να απελευθερώνεται δυο φορές από τον Ελληνικό Στρατό. Η δεύτερη είναι η γνωστή 14η Μαΐου 1920 ενώ η πρώτη συνέβη στις 12 Ιουλίου του 1913 κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, η έναρξη του οποίου βρήκε το Δεδε αγατς να κατέχεται από του Βουλγάρους.

Ο Ελληνικός στόλος που κυριαρχούσε στο Αιγαίο πέλαγος μετά τις νίκες του στη Ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου κατέλαβε την πόλη που τη βρήκε εγκαταλελειμμένη από τους Βουλγάρους (Εικόνα 1). Ας δούμε πως περιγράφει την όλη επιχείρηση ο ιδιαίτερος ανταποκριτής της εφημερίδος «ΣΚΡΙΠ» στο φύλλο της 20-7-1913 (Εικόνα 2) την οποία αναδημοσιεύουμε για πρώτη φορά από τότε διατηρώντας την ορθογραφία του πρωτοτύπου πλην του πολυτονικού.
«Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ - ΠΩΣ ΕΝΕΦΑΝΙΣΘΗ Ο ΙΕΡΑΞ - άγνωστα βουλγαρικά όργια. ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ. 13 Ιουλίου (ιδιαιτέρου ανταποκριτού μας) Πεντήκοντα ώραι παρήλθον από της φυγής των απαισίων Βουλγάρων και εν τούτοις δεν δυνάμεθα έτι να συνελθωμεν εκ του τρόμου και της συντριβής. Τοιαύτη ήτο η δημιουργηθείσα εκ της Βουλγαρικής κατοχής ψυχολογική των κατοίκων Δεδεαγατς κατάστασις, ώστε και μετά την φυγήν των Βουλγάρων και την εμφάνισιν του πρώτου πλοίου του στόλου μας του παραβιάσαντος την ζώνην των τορπιλλών και εμφανισθέντος πρό του λιμένος μας, του «Ιέρακος» (Εικόνα 3) ουδέ μία φωνή έσχε την δύναμιν να ζητωκραυγάση εκδηλούσα τον ενδόμυχον ενθουσιασμόν του Ελληνικού Δεδεαγατς. Την 3ην πρωινήν της 11ης Ιουλίου οι 1200 στρατιώται Βούλγαροι, ως επί τον πλείστον γέροντες και ωπλισμένοι με όπλα παλαιότατα εκείνα δι΄ών οι Ρώσσοι είχον οπλίσει τους Βουλγαρικούς πληθυσμούς κατά τον Ρωσσοτουρκικόν πόλεμον του 1878, μετά των αξιωματικών και αποσκευών συναποκομίζοντες τα τοπομαχικά πυροβόλα των, ηλεκτρικόν προβολέα και πυρομαχικά ως και τα αναρίθμητα οικιακά σκεύη άτινα αξιωματικοί και στρατιώται έκλεψαν ερημώσαντες τας οικίας και τα καταστήματα, επιβάντες αμαξοστοιχίας έφυγαν διά Γιουμουλτζίναν προτιθέμενοι εκείθεν δια των ατραπών της Ροδόπης να εισελθωσιν εις το Βουλγαρικόν έδαφος. Μόνον εκ του σταθμού τούτου ηδύναντο να φύγωσιν διότι είτε προς Δυσμάς είτε προς Ανατολάς έβαινον, θα συλαμβάνοντο υπό του Ελληνικού ή του Τουρκικού στρατού. Προτού εγκαταλείψουν το πολυπαθές Δεδεαγατς έθεσαν πύρ εις τας αποθήκας της παραλίας, απάσας ιδιωτικάς ως και εις σωρούς εμπορευμάτων και τροφών άτινα επίσης ανήκον είς ιδιώτας. Εκ της πυρκαιάς ταύτης ήτις λόγω του πνέοντος ανέμου έλαβε μεγίστας διαστάσεις, ηπειλήθη ολόκληρος η πόλις. Επτά μέγισται αποθήκαι εκάησαν πλήρεις εμπορευμάτων και τροφών και νύν έτι καίονται. Το θέαμα είναι απελπιστικόν. Θεριστικαί μηχαναί, άροτρα, άλευρα έπιπλα αναμίξ καίονται, οδέ εκ της πυρκαιάς καπνός καλύπτει ολόκληρον την πόλιν.

Τα βλέμματα ημών την παραμονήν της εκκενώσεως εστρέφοντο μετ’ ελπίδων προς το Ελληνικόν ανιχνευτικόν του στόλου όπερ επί πολλάς ημέρας περιεπόλει είς απόστασιν 5 μιλλίων από Δεδεαγατς, είς Μάκρην καραδοκούν, την στιγμήν όπως σπεύση είς βοήθειαν ημών. Αποκεκλεισμένοι παντελώς πρό μηνός, εγκεκλεισμένοι διαταγή των Βουλγάρων είς τας οικίας μας, εστερημένοι του Μητροπολίτου μας όν είχον φυλακίσει, εξηρχόμεθα μόνον οσάκις οδηγούμενοι παρα των στρατιωτών Βουλγάρων είς τον περίβολον της Μητροπόλεως, ως πρόβατα επί σφαγήν, ενεκλειόμεθα εκεί όπως υποστώμεν τας ληστρικάς αυτών επιθέσεις. ‘Οσοι επλήρωναν αφίνοντο προσωρινώς ελεύθεροι, οι άλλο εφυλακίζοντο. Ούτως ολίγας ημέρας πρό της εκκενώσεως συνέλεξαν παρά των πτωχών κατοίκων περί τας 1000 λίρας. Αλλά το χείριστον πάντων είναι, ότι, οι μέχρι της χθές εκθειαζόμενοι και θαυμαζόμενοι υπό της Ευρώπης επί πολιτισμώ Βούλγαροι στρατιώται λαμβάνοντες το παράδειγμα από τους αξιωματικούς των προέβησαν εις βιασμούς κατά κορασίδων, ιδίως Μουσουλμανίδων, από ηλικίας επτά ετών και άνω. Ταύτα πάντα γνωρίζουσι καταλεπτώς οι Πρόξενοι οίτινες, ως πληροφορούμεθα, τα εξέθηκαν εις τους αξιωματικούς του στόλου. Εκ Δεδεαγατς παρέλαβεν 240 προκρίτους Ελληνας και 90 εκ Μάκρης όπου και μεταξύ άλλων έσφαξαν τον Θ. Παναγιώτου και Αποστ. Αντωνίου εβδομηκοντούτην γέροντα, αφού προυγουμένως είδε φρικώδη όργια εις βάρος των μελών της οικογενείας του. Πάντα τα πλοιάρια πρό πολλού είχον εγκλείσει εν τω λιμενίσκω φράξαντες το στόμιον αυτού, τα δε επί της ακτής άλλα επυρπόλησαν και άλλα ετρύπησαν.

Διό και αποφασιστικοί τινές λεμβούχοι ηναγκάσθησαν διά των χειρών να μεταφέρωσι ύπερθεν των εν τω λιμενίσκω βυθισμένων πλοίων λέμβον τινά και να σπεύσωσι προς συνάντησιν του Ελληνικού ανιχνευτικού όπερ ειδοποιηθέν περί των διατρεχόντων έσπευσεν αψηφήσαν τον εκ των τορπιλών κίνδυνον να καταπλεύση πρό της πόλεως. Τούτο ήτο ο «Ιέραξ» ούτινος ο κυβερνήτης του αντιπλοίαρχος Αλέξανδρος Κριεζής απεβιβάσθη αμέσως όπως συνεννοηθή μετά των Προξένων και του Μητροπολίτου διά την σύστασιν πολιτοφυλακής, την κατάσβεσιν της πυρκαιάς και των ληπτέων μέτρων διά την ασφάλειαν της πόλεως. Ο αγαπητός μας Μητροπολίτης και οι πρόξενοι Γαλλίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Ιταλίας είναι άξιοι της ευγνωμοσύνης των κατοίκων αδιακριτως φυλής και θρησκεύματος διά την προστασίαν ήν παρέσχον είς άπαντας κατά το διάστημα της βαρβαρικής αλήστου μνήμης επιδρομής. Ιδίως ο πρόξενος της Γαλλίας και Ελλάδος κ. Τακέλα παρήξε μεγίστας υπηρεσίας είς τε τους Μουσουλμάνους και Έλληνας.

Την 3ην μ. μ. εξήλθε του «Ιέρακος» ο ύπαρχος αυτού υποπλοίαρχος κ. Π. Αργυρόπουλος όστις συνεννοήθη μετά του Μητροπολίτου και των Προξένων διά την λήψιν συμπληρωματικών ασφαλείας μέτρων μέχρι τής αφίξεως τού επιλοίπου στόλου.
Την 6ην μ. μ. κατέπλευσαν τα θωρηκτά «Σπέτσαι» (Εικόνα 4) και «Ύδρα» (Εικόνα 5) τα αντιτορπιλλικά «Ασπίς» και «Θύελλα» μετα μίαν δε ώραν κατέπλευσεν ο «Αβέρωφ» (Εικόνα 6).
Πάντα τα πλοία ηκολούθησαν την ακτήν του Αίνου συμφώνως προς τας υποδείξεις του κυβερνήτου του «Ιέρακος».

Την επομένην 12ην Ιουλίου λίαν πρωί κατελήφθη η πόλις δι’ αγημάτων του στόλου, αφού κατά την προηγουμένην νύκτα το αντιτορπιλλικόν «Νέα Γενεά» (Εικόνα 7) εκανονιοβόλησε επιτυχώς μικρόν σώμα βουλγαρικού ιππικού όπερ αποσπασθέν της βάσεώς του ελεηλάτει τα επί της παραλίας χωριά.
Πλειότερον πάντων υπέφεραν οι Τούρκοι οίτινες δεν δύνανται να λησμονήσωσι τους 400 αθώους Μουσουλμάνους ούς οι υπό τον Τσερνοπεεφ κομιτατζήδες ελόγχισαν είς τας οδούς κατά την παρ΄αυτών κατά Νοέμβριον κατάληψιν του Δεδέαγατς (Εικόνα 8). Το φρικώδες όνειρον της βαρβαρικής επιδρομής ήρχισε να διαλύεται. Η κυανόλευκος κυματίζουσα υπερηφάνως επί των ιστών των πλοίων βαλσαμώνει τας πληγάς ημών.» (ΣΚΡΙΠ 20-7-1913). -

Εικόνα 8

πηγή http://alepakos.blogspot.com/2009/07/12-1913-dedeagatch.html 

ΠΕΤΡΟΣ Γ. ΑΛΕΠΑΚΟΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ

Βιβλιογραφία:

1. Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 20 - 7 - 1913.
2. Φωτογραφική Συλλογή: Γεωργίου Π. Αλεπάκου - ΕΛΙΑ - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.