Κωνσταντίνος ο Μέγας 280 ή 288-337

Ο ιδρυτής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος γεννήθηκε στη ΝαΪσό (σημερινή Νις της Γιουγκοσλαβίας). Πατέρας του ήταν ο Κωνστάντιος ο Χλωρός, ο οποίος λέγεται ότι καταγόταν από τη γενιά του αυτοκράτορα Κλαυδίου B', ενώ η μητέρα του Ελένη προερχόταν από την κατώτερη κοινωνική τάξη του Δρέπανου της Βιθυνίας.
Οταν ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός θέσπισε την Τετραρχία ως ανώτατο διοικητικό όργανο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο Κωνστάντιος ο Χλωρός επιλέχθηκε ως καίσαρας του δυτικού τμήματός της και εξαναγκάστηκε από τον Διοκλητιανό να χωρίσει τη σύζυγό του Ελένη και να παντρευτεί τη Θεοδώρα, κόρη του συναυτοκράτορα Μαξιμιανού. Οταν ο Διοκλητιανός παραιτήθηκε το 305 από το αξίωμα του Αυγούστου - εξαναγκάζοντας τον Μαξιμιανό να παραιτηθεί και αυτός -, ο Κωνστάντιος ο Χλωρός αναγορεύθηκε Αύγουστος στη Δύση και ο Γαλέριος Μαξιμιανός στην Ανατολή.
Ως τότε ο Κωνσταντίνος ζούσε ως όμηρος στην Αυλή του Διοκλητιανού στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όπου δεν έλαβε ιδιαίτερη παιδεία αλλά έγινε εξαίρετος στρατιωτικός. Οταν ο πατέρας του αναρρήθηκε στο αξίωμα του Αυγούστου, ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στη Ρώμη. Υστερα από μερικούς μήνες ο Κωνστάντιος ο Χλωρός πέθανε (306) και ο στρατός του ανακήρυξε Αύγουστο τον Κωνσταντίνο. Αλλά η Ρώμη στο αξίωμα του Αυγούστου αναγόρευσε τον Μαξέντιο, τον γιο του Μαξιμιανού, ενώ παράλληλα ο Μαξιμιανός, θεωρώντας ότι είχε άδικα παραιτηθεί από τη θέση του, επανήλθε στο προσκήνιο διεκδικώντας και αυτός τον αυτοκρατορικό θρόνο. Αυτά συνέβαιναν στη Δύση ενώ στην Ανατολή, μετά τον θάνατο του Γαλέριου, είχε ανακηρυχθεί Αύγουστος ο Φλάβιος Γαλέριος Βαλέριος Λικινιανός Λικίνιος.

Εν τούτω νίκα

Ο Κωνσταντίνος τα επόμενα 18 χρόνια της ζωής του θα πολεμήσει και θα νικήσει όλους τους παραπάνω και τελικά θα μείνει ο μοναδικός άρχων της απέραντης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. H αποφασιστική μάχη, με την οποία ο Κωνσταντίνος κέρδισε όχι μόνο το δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά και την πίστη του στον χριστιανισμό, έγινε στη Μουλβία, γέφυρα του ποταμού Τίβερη, 16 χιλιόμετρα έξω από τη Ρώμη, στις 28 Οκτωβρίου του 312. Εχοντας απαλλαγεί από τον Μαξιμιανό - σκοτώνοντάς τον το 310 -, ο Κωνσταντίνος βρισκόταν τώρα αντιμέτωπος με τον πολυπληθή στρατό του Μαξεντίου.
Τη νίκη του αυτή ο Κωνσταντίνος την απέδωσε στη βοήθεια που του πρόσφερε ο Ιησούς Χριστός κατά τη διάρκεια της μάχης. Την προηγούμενη ημέρα, στις 27 Οκτωβρίου, την ώρα του δειλινού, ο Κωνσταντίνος καθόταν έξω από τη σκηνή του και σκεφτόταν το σχέδιο της μάχης που θα έπρεπε να ακολουθήσει την επομένη. Ξαφνικά το βλέμμα του έπεσε στον δίσκο του ήλιου που έδυε και είδε να διαγράφονται καθαρά τα ελληνικά γράμματα XP και η φράση: «Εν τούτω νίκα». Ο ειδωλολάτρης Κωνσταντίνος, ο οποίος ωστόσο, έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στην Ανατολή όπου ο χριστιανισμός είχε εξαπλωθεί σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού παρά τους άγριους διωγμούς του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, υποψιαζόταν τη δύναμη της νέας θρησκείας, έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να χαράξουν πάνω στις ασπίδες τους τα γράμματα XP. Την επομένη νίκησε κατά κράτος τον Μαξέντιο ο οποίος σκοτώθηκε στη διάρκεια της μάχης.


Ανακήρυξη της ανεξιθρησκίας

Ετσι ο Κωνσταντίνος έμεινε μόνος και αναμφισβήτητος Αύγουστος στη Δύση. Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 313, ο Κωνσταντίνος κάλεσε στο Μεδιόλανο (Μιλάνο) τον αυτοκράτορα του ανατολικού τμήματος της Αυτοκρατορίας Λικίνιο για να συμφωνήσουν σε μια κοινή θρησκευτική πολιτική. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Μεδιολάνου καταγράφτηκαν στο Εδικτο του Μεδιολάνου (Φεβρουάριος του 313), με το οποίο αναγνωριζόταν το δικαίωμα της ελεύθερης θρησκευτικής πίστης και λατρείας, συμπεριλαμβανομένου και του χριστιανισμού. Στόχος του Κωνσταντίνου ήταν η μονοκρατορία και, μολονότι ο Λικίνιος είχε παντρευτεί την αδελφή του Κωνσταντία, δεν άργησε να του επιτεθεί. Ακολούθησε σειρά συγκρούσεων των δύο αντιπάλων και ο Κωνσταντίνος τελικά έγινε κύριος και του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μετά τις μάχες στην Αδριανούπολη και στη Χρυσούπολη το 324. Χάρη στη μεσολάβηση της αδελφής του ο Κωνσταντίνος χάρισε τη ζωή στον Λικίνιο αλλά μόνο για έναν χρόνο. Τον σκότωσε τον επόμενο χρόνο, όπως και τον πρωτότοκο γιο του Κρίσπο, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο ανατροπής του από πιθανούς σφετεριστές του θρόνου του.


Απόλυτος άρχων

Ως Totius Orbis Imperator (αυτοκράτωρ όλης της οικουμένης) ο Κωνσταντίνος θέλησε να ανανεώσει την αυτοκρατορία του. Το παρακμασμένο δυτικό τμήμα της, συμπεριλαμβανομένης της Ρώμης, δεν προσφερόταν για ανανέωση. Ο διορατικός Κωνσταντίνος αποφάσισε να ιδρύσει την πρωτεύουσά του στην πλούσια Ανατολή και να στηριχθεί στον χριστιανισμό ο οποίος, ως νέα θρησκεία που ήταν, δεν είχε συγκεκριμένες εθνικές δεσμεύσεις, άρα προσφερόταν ως συνεκτική ιδεολογία της πολυεθνικής αυτοκρατορίας του.
Για πρωτεύουσά του ο Κωνσταντίνος επέλεξε την πρώην αποικία των Μεγαρέων, το Βυζάντιο, το οποίο μετονόμασε σε Nova Roma (Νέα Ρώμη), επωνυμία που ουδέποτε έγινε δημοφιλής και γρήγορα η νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καθιερώθηκε με το όνομα «Κωνσταντινούπολις», ενώ το Βυζάντιο έδωσε πολύ αργότερα το όνομά του στη μετέπειτα Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ο «πολισμός» (θεμελίωση) της Νέας Ρώμης έγινε στις 8 Νοεμβρίου του 324 και τα επίσημα εγκαίνιά της περίπου έξι χρόνια αργότερα, στις 11 Μαΐου του 330. H πόλη κοσμήθηκε με μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, ιππόδρομο και κεντρική πλατεία, τον «Φόρον του Κωνσταντίνου». Στη νέα πρωτεύουσα ο Κωνσταντίνος αντικατέστησε την τοπική Βουλή με Σύγκλητο και για να τονίσει τη σημασία που έδινε στην πρόοδο της πόλης του μετέφερε από τη Ρώμη το άγαλμα της Τύχης.

H θρησκεία του μέλλοντος

Αναμφισβήτητα το στήριγμα του Κωνσταντίνου ήταν οι χριστιανοί της Αυτοκρατορίας. H μητέρα του Ελένη ήταν ήδη χριστιανή. Ο ίδιος, μολονότι εξακολουθούσε να φέρει τον τίτλο του Pontifex Maximus (Μέγας Αρχιερέας), έδειχνε σαφώς την εύνοιά του προς τον χριστιανισμό και μερίμνησε για την ενότητα της Εκκλησίας.
Το 325 ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την A´ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας και, παρ' όλο που δεν είχε βαπτισθεί χριστιανός, προήδρευσε των εργασιών της. Κατά τη σύνοδο αυτή καταδικάστηκε η αίρεση του Αρειανισμού, συντάχθηκαν τα επτά πρώτα άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως και αποφασίστηκε ο τρόπος καθορισμού της ημερομηνίας του εορτασμού του Πάσχα.
H εύνοια του Κωνσταντίνου προς τον χριστιανισμό ήταν έκδηλη. Οταν η μητέρα του Ελένη βρήκε, το 326, τον σταυρό πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός στον Γολγοθά, ο Κωνσταντίνος, μαζί με τη μητέρα του, έχτισε τον Ναό της Αναστάσεως ο οποίος εγκαινιάστηκε το 335. Επίσης στην πρωτεύουσά του ο Κωνσταντίνος έχτισε χριστιανικό ναό αφιερωμένο στην Του Θεού Σοφίαν. Εξάλλου θεσπίστηκαν νόμοι με τους οποίους ο χριστιανικός κλήρος εξομοιωνόταν με τους ιερείς των εθνικών και αναγνωριζόταν το νομικό δικαίωμα των επισκόπων να επιλύουν ιδιωτικές διαφορές μέσα στο πλαίσιο του ποιμνίου τους. Επίσης ο Κωνσταντίνος κατάργησε με διάταγμα τη θανατική εκτέλεση με σταύρωση. Υιοθετώντας τα χριστιανικά διδάγματα περί φιλαλληλίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, ο Κωνσταντίνος απαγόρευσε τον χωρισμό οικογενειών - δούλων όταν τα κτήματα στα οποία δούλευαν άλλαζαν ιδιοκτήτη και θέσπισε αυστηρούς νόμους που απέτρεπαν την απαγωγή και τη διαφθορά παρθένων.
Το 337 ο Κωνσταντίνος βρισκόταν στη Νικομήδεια και αρρώστησε βαριά. Προαισθανόμενος τον θάνατό του ζήτησε να βαπτισθεί χριστιανός αφού προηγουμένως εξομολογήθηκε δημόσια τις αμαρτίες του. Πέθανε τη νύχτα της 21ης προς την 22α Μαΐου. H σορός του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ενταφιάστηκε στον ναό των Αγίων Αποστόλων.
Αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες που πρόσφεραν στον χριστιανισμό ο Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη, η Εκκλησία τούς ανακήρυξε Αγίους και Ισαποστόλους.


KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ

Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου

Στη ΝΑ πλευρά του Διδυμοτείχου, ανάμεσα στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροποτάμου και το Σιδηροδρομικό σταθμό, υψώνεται ένας βραχώδης οχυρός λόφος γνωστός με το όνομα "Αγία Πέτρα" το ύψος του οποίου είναι 55,90 μέτρα

Στα 1959-60 ο καθηγητής Γεώργιος Μπακαλάκης ταύτισε το λόφο της "Αγίας Πέτρας" με την Πλωτινόπολη.

Οι πηγές μας πληροφορούν ότι η Πλωτινόπολη ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό για να τιμήσει τη γυναίκα του Πλωτινη. Κατά τον Ιεροκλέα και τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο ήταν μία από τις πέντε πόλεις της επαρχίας Αιμιμόντου. Στα εκκλησιαστικά χρονικά αναφέρεται ως έδρα επισκόπου της αυτής επαρχίας που υπα­γόταν στο μητροπολίτη Αδριανουπόλεως. Από τον Προκόπιο επίσης είναι γνωστό ότι ο Ιουστινιανός ανοικοδόμησε τα τείχη της Πλωτινόπολης.

Το 1965, κατά την κατασκευή χαρακώματος από στρατιώτες και σε Βάθος 1,60μ. βρέθηκε η χρυσή σφυρήλατη προτομή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.)

Συστηματική ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε στην "Αγία Πέτρα" από τη ΙΘ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το καλοκαίρι του 1977 και στις αρχές της δεκαετίας του '80.

Το φθινόπωρο του 1996, μετά από δέκα και πλέον χρόνια, ξανάρχισαν οι ανασκα­φές στην Πλωτινόπολη. Η ανασκαφική έρευνα πραγματοποιείται (1996-2005) στο μέσον περίπου της ανατολικής, ομαλής πλαγιάς του λόφου απέναντι ακριβώς από τον ποταμό Έβρο, στην περιοχή όπου στα μέσα της δεκαετίας του '80 ανασκάφηκε το κτί­ριο με τα ψηφιδωτά δάπεδα. Ερευνάται η περιοχή Βόρεια (Τομέας Α), Δυτικά (Τομέ­ας Β) και Νότια (Τομέας Γ) του κτιρίου με τα ψηφιδωτά, με σκοπό τον εντοπισμό κτισμάτων και τη μελέτη

ΤΟΜΕΑΣ Α

Αποκαλύφθηκε τοίχος με κατεύθυνση Β-Ν. Ο τοίχος είναι κατασκευασμένος κλιμακωτά ακολουθώντας την κλίση του εδάφους. Με τα μέχρι στιγμής ανασκαφικά δεδομένα δεν είμαστε σε θέση να βεβαιώσουμε τη χρησιμότητα του. Αν δηλαδή πρόκειται για οχυρωματικό τείχος ή για κάποια άλλη κατασκευή.

Ανασκάφηκαν επίσης και λείψανα κτιρίων τα οποία μαζί με το κτίριο με τα ψηφιδωτά ανήκουν πιθανότατα σε ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα. Η κεραμική, τα νομίσματα και τα άλλα κινητά ευρήματα δείχνουν ότι ο χώρος βρισκόταν σε χρήση από το 2ο μέχρι το τέλος του 6ου αι. μ.Χ.

ΤΟΜΕΑΣ Β

Αποκαλύφθηκε δάπεδο κτιρίου ρωμαϊκών χρόνων (20 αι. μ.Χ.) και σύστημα αγωγών που θα μπορούσε - αν λάβει κανείς υπόψη του και το υπόκαυστο που βρέθηκε λίγο βορειότερα - να σχετιστεί με ένα δημόσιο λουτρό ή με λουτρό πολυτελούς κατοικίας.

Το πιο εντυπωσιακό όμως εύρημα των χρόνων αυτών ήταν ένα πηγάδι, με εσωτερική διάμετρο 2,20 μ., κατασκευασμένο με λαξευτούς γωηόλιθους σύμφωνα με το ισοδομικό σύστημα τοιχοδομίας. Αποκαλύφτηκαν 14 σειρές γωνιόλίθων, μέχρι το βάθος των 7,50 μ.. Μόλις αποκαλύφθηκε και η 14η σειρά, άρχισε να φαίνεται η θεμελίωση του πάνω στο φυσικό βράχο. Αφού λαξεύσανε το φυσικό βράχο, όπου υπήρχαν ρωγμές τοποθέτησαν ψημένες πήλινες πλάκες και κο­νίαμα, στη συνέχεια, όπου χρειαζόταν, μικρότερους λαξευμένους γωνιολίθους διαφόρων σχημάτων για να τον ευθυγραμμίσουν, και στο τέλος άρχισαν να τοποθετούν τους κανονικούς γωνιολίθους. Μέχρι στιγμής, στο Βάθος των 11,20 μ. όπου έχει φτάσει η ανασκαφή, δεν έχει ακόμη εντοπιστεί ο πυθμένας του

Η ανασκαφή εξωτερικά του πηγαδιού δεν προχώρησε σε μεγάλο Βάθος, από το φόβο μήπως η στατική κατάσταση του δημιουργούσε κάποιο πρόβλημα ασφάλειας. Αποκαλύφθηκε, ωστόσο, τμήμα της εξωτερικής πλευράς των γωνιολίθων. Επιπλέον, από την περιοχή αυτή συλλέχθηκε λεπτή κεραμική αυτοκρατορικών χρόνων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί η μεγάλη ποσότητα λατύπης, γεγονός που αποδεικνύει ότι η τελική κατεργασία των γωνιολίθων πριν την τοποθέτηση τους γινόταν στην περιοχή αυτή.

Στο Βόρειο τμήμα του πηγαδιού και σε βάθος 2,50 μ. από το σωζόμενο χείλος του βρέθηκε άνοιγμα διαστάσεων 2,25X1,15 μ. Φράσσεται με μία κάθετη λίθινη πλάκα η οποία φέρει αβαθείς αυλακώσεις προς την πλευρά του πηγαδιού.

Το άνοιγμα αυτό οδηγεί σε ορθογώνιο καμαροσκέπαστο θάλαμο.

Η επίχωση του θαλάμου περιείχε πέτρες, πολλές σπασμένες και ακέραιες πήλινες πλάκες, κονιάματα και πηλό. Με τη συνέχιση της ανασκαφής, και ενώ πλησιάζαμε στο δάπεδο του θαλάμου, ελαττώνονταν οι πέτρες και οι πήλινες πλάκες, και άρχισε ν'αυξάνεται η κεραμική και τα κόκαλα μεγάλων ζώων.

Αφού αφαιρέθηκε η επίχωση, αποκαλύφθηκε το δάπεδο του θαλάμου το οποίο ήταν στρωμένο με πήλινες πλάκες που σώζονται στη θέση τους μόνο στο νότιο τμήμα. Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι ο θάλαμος έχει διαστάσεις 4X2.15X3.50μ. και είναι κτισμένος με λαξευμένους γωνιόλιθους πάχους 0,46-0,52 μ. ο καθένας. Οι γωνιόλιθοι της πέμπτης σειράς είναι λαξευμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργείται μία εσοχή, επάνω στην οποία πατά η θολωτή οροφή του. Στο κέντρο της θολωτής οροφής υπάρχει τετράγωνο άνοιγμα, ενώ στη ΒΑ γωνία βρέθηκε λίθινος κίονας.

για περισσοτερες πληροφορίες http://www.didymoteicho.gr

Τραϊανούπολη-Αρχαιολογικός χώρος Χάνα

Τραϊανούπολη

Η Τραϊανούπολη ήταν πόλη της Θράκης, η οποία βρισκόταν κοντά στον ποταμό Έβρο, περίπου 12 χλμ ΒΑ της Αλεξανδρούπολης.Ιδρύθηκε στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Τραϊανό, κοντά στην Εγνατία οδό, στη θέση παλαιότερου οικισμού. Εκείνη την εποχή ο Αυτοκράτορας κατευθυνόταν στη Δακία για να την κατακτήσει, αλλά παράλληλα φρόντιζε να δημιουργεί στα μετόπισθεν φρούρια και να εγκαθιστά απόμαχους στρατιώτες ως οροφύλακες. Ίδρυε σχολεία, βιβλιοθήκες, λουτρά, γέφυρες και άλλα κοινωφελή έργα. Σ' αυτό το πρόγραμμα ανασυγκρότησης του ρωμαϊκού κράτους εντάσσεται και η ίδρυση της Τραϊανούπολης. Η πόλη αποτέλεσε το διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για 12 περίπου αιώνες.

Η ρωμαϊκή πόλη ήταν περιτειχισμένη και συγκέντρωσε γρήγορα τον πληθυσμό των γύρω χωριών. Σε αυτό συνέβαλε και η ύπαρξη θερμών ιαματικών λουτρών στην περιοχή, καθώς και η γειτνίαση με την Εγνατία Οδό. Στην πόλη υπήρχε ο θεσμός του Δήμου και της Συγκλήτου.

Από την Τραϊανούπολη καταγόταν και η Αγία Γλυκερία, η οποία μαρτύρησε εκεί το 161. Η μεγάλη αύξηση του αριθμού των Χριστιανών συντελεί ώστε η Τραϊανούπολη να καταστεί έδρα επισκοπής, πριν το διωγμό του Διοκλητιανού το 305. Από τον 5ο αιώνα αναφέρεται ως Μητρόπολη Τραϊανουπόλεως, στην οποία υπαγόταν αρχικά τρεις και αργότερα πέντε επισκοπές. Σύντομα υπάγεται εκκλησιαστικά και διοικητικά σε αυτήν ολόκληρη η επαρχία Ροδόπης.

Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, η «επίσκεψις Τραϊανουπόλεως, Μάκρης και Βήρας (Φερών)» παραχωρήθηκε στον ανηψιό του Βιλλεαρδουίνου, τον Anseau de Courcelles και εκλατινίστηκε. Δύο χρόνια αργότερα, το 1206, ο τσάρος των Βουλγάρων Ιωαννίτζης άρχισε να λεηλατεί και να γκρεμίζει τις θρακικές πολιτείες, μεταξύ των οποίων και η Τραϊανούπολη.

Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αναφέρεται η ύπαρξη του «τεκέ του Ισικλάρ ή Νεφές Μπαμπά» που υπήρχε στο γειτονικό ύψωμα του Αγίου Γεωργίου. Χτίστηκε πιθανόν περί το 1361 και ήταν ο πυρήνας μια δραστήριας μονής του δερβίσικου τάγματος των Μπεκτασήδων με 40 ή 50 μύστες. Σήμερα διασώζονται μόνο χαλάσματα του τεκέ και μια πηγή, της οποίας τα νερά οι μουσουλμάνοι εξακολουθούν να θεωρούν ιερά.Το 1329 μια στρατιά Τούρκων από την περιοχή της Σμύρνης αποβιβάζεται με εβδομήντα πλοία στην περιοχή του δέλτα του Έβρου και λεηλατεί την Τραϊανούπολη και τη γειτονική Βήρα. Ο ΑυτοκράτοραςΑνδρόνικος Γ', ο οποίος βρισκόταν στο οχυρωμένο Διδυμότειχο μαζί με τον Μεγάλο Δομέστικο Ιωάννη Καντακουζηνό, κατάφερε να τους διαλύσει, αλλά μάλλον όχι να αποτρέψει την οριστική εγκατάλειψη της πόλης. Ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος (από 1341 έως το 1346) μεταξύ της χήρας του Ανδρονίκου Άννας της Σαβοΐας και του Ιωάννη Καντακουζηνού (με Τούρκους συμμάχους) και η Τραϊανούπολη βρέθηκε στο επίκεντρο των συγκρούσεων. Μετά τη λήξη του πολέμου αυτού, η πόλη ερημώνεται οριστικά. Χαρακτηριστικά, ο ιστορικός του Καντακουζηνού αναφέρει: «εις Τραϊανούπολιν κατεσκαμμένην ούσαν εκ πολλών ετών (...)».Το όνομα της πόλης επιβιώνει σήμερα στον «Καποδιστριακό» Δήμο Τραϊανούπολης, ο οποίος περιλαμβάνει και τον οικισμό Λουτρά Τραϊανουπόλεως.Τα ερείπια της πόλης (ξενώνας/κτίσμα θερμών λουτρών «Χάνα», παρακείμενα θολωτά κτίρια) σώζονται δίπλα στο σημερινό χωριό Λουτρός, όπου κάθε χρόνο συγκεντρώνονται πολλοί επισκέπτες για να απολαύσουν τα ιαματικά λουτρά. Στην πόλη έχουν γίνει ελάχιστες ανασκαφές, με πιο σημαντική αυτή του 1995, η οποία αποκάλυψε τάφους στην εξωτερική ανατολική πλευρά του τείχους της πόλης, κτίσματα, ηλιακό ρολόι και νομίσματα. Μεταξύ των νομισμάτων ξεχωριστή θέση κατέχει ένας τύπος που παριστάνει την ποτάμια θεότητα του Έβρου. Τα περισσότερα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής.

Αρχαιολογικός χώρος Χάνα

Τα ερείπια μιας σημαντικής ρωμαϊκής πόλης, της Τραϊανούπολης, βρίσκονται δεκατέσσερα χλμ. ανατολικά της Αλεξανδρούπολης και νότια της κοινότητας Λουτρού. Ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Μάρκο Ούλπιο Τραϊανό (98-117 μ.Χ.) πάνω στον άξονα της περίφημης Εγνατίας Οδού, υπολείμματα της οποίας μπορεί ο επισκέπτης να δει δεξιά του δρόμου Λουτρού – Μοναστηρακίου, και αποτέλεσε το νέο αστικό κέντρο της παρηκμασμένης Σαμοθρακικής Περαίας.
Πιθανώς η θέση επιλέχθηκε λόγω τον ιαματικών πηγών της, που λειτουργούν μέχρι σήμερα. Οι Ρωμαίοι διατήρησαν τους ελληνικούς θεσμούς πολιτικής οργάνωσης. Σύμφωνα με επιγραφικές και νομισματικές μαρτυρίες γνωρίζουμε την ύπαρξη ιεράς συγκλήτου, δήμων και φυλών.Από πολύ νωρίς, ήδη από τον 2ο μ.Χ. αι., εμφανίζεται χριστιανική κοινότητα. Μάλιστα στα 161 μ.Χ. μαρτύρησε στην Τραϊανούπολη η Αγία Γλυκερία, γιατί αρνήθηκε να προσκυνήσει στο Δία. Από το 4ο μ.Χ. αι. γίνεται έδρα μητρόπολης. Ερημώθηκε, μετά από πολλές καταστροφές, στο διάστημα 1343-1347. Το τείχος της πόλης, για το οποίο ο Προκόπιος μας πληροφορεί ότι επισκευάστηκε στα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος μ.Χ. αι.), δυστυχώς σώθηκε μόνο αποσπασματικά και σε κακή κατάσταση.
Το πιο αξιόλογο οικοδόμημα είναι η Χάνα, ένα καμαρόστεγο ορθογώνιο κτίριο του δεύτερου μισού του 4ου αι., που χρησιμοποιήθηκε ως ξενώνας. Σήμερα εκεί φυλάσσεται η Αρχαιολογική Σχολή Τραϊανούπολης. Πίσω από την “Χάνα” βρίσκονται λουτρώνες από την εποχή της Τουρκοκρατίας (16ος αι.). Ακόμη σώζονται ερείπια εκκλησίας και στο λόφο του Αγίου Γεωργίου, πιθανή ακρόπολη του ρωμαϊκού οικισμού, ερείπια του μουσουλμανικού τεκκέ του Ισικλάρ που περιγράφηκε το1668 από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή.






         Πρόσφατα ανασκάφτηκε ταφικός τύμβος του 1ου μ.Χ. αι.
στην περιφέρεια της Τραϊανούπολης με πλούσια κτερίσματα, τα οποία εκτίθονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κομοτηνής. Στο ίδιο Μουσείο παρουσιάζονται από τον αρχαιολογικό χώρο ένα ηλιακό ρολόι, αφιερωμένο στις Εννέα Μούσες, και δύο μαρμάρινες ανάγλυφες εικόνες του 11ου-12ου αι., στρατιωτικού και νέου αγίου αντίστοιχα.

Μακεδονικός Τάφος Σταυρούπολης

Αικατερίνη ΜπάλλαΠηγή: Ι.Π.Ε.Τ./ Ε.Κ. «Αθηνά» © Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης Στα νοτιοδυτικά της Σταυρούπολης και κοντά στα Kομνηνά βρίσκεται μακεδονικός τάφος, ο οποίος χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια (200-150 π.Χ.).  Είναι χτισμένος από εγχώριο μάρμαρο με το ψευδοϊσοδομικό σύστημα τοιχοδομίας και αποτελείται από εσωτερικό δρόμο, καμαροσκεπή, ορθογώνιο προθάλαμο και τετράγωνο νεκρικό θάλαμο. Οι τρεις χώροι έφεραν πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, κυρίως στα θυρώματα, ενώ η θύρα που απομόνωνε τον νεκρικό θάλαμο αποτελούνταν από δύο μαρμάρινα θυρόφυλλα με γλυπτή διακόσμηση που βρέθηκαν σπασμένα σε κομμάτια, αλλά σήμερα είναι συγκολλημένα. Στο νεκρικό θάλαμο που έχει το ίδιο πλάτος με τον προθάλαμο και μήκος 3,155 μέτρα, δύο μαρμάρινες κλίνες, διατεταγμένες σε σχήμα Γ, έχουν διπλά προσκεφάλια σε κάθε τους άκρη και στα πόδια φέρουν ίχνη ζωγραφικής διακόσμησης με εγκαυστική. Ίχνη παρόμοιας διακόσμησης με ανθέμια, σπείρες και άλλα κοσμήματα υπάρχουν και στο πάνω μέρος της εισόδου του προθαλάμου, στο θύρωμα του νεκρικού θαλάμου και στα κυμάτια των κοσμοφόρων που υπάρχουν και στους δύο θαλάμους. Οι πόρτες του προθαλάμου και θαλάμου έχουν μονολιθικές παραστάδες και υπέρθυρο, ενώ τα δάπεδά τους καλύπτονται από μαρμάρινες πλάκες διαφόρων σχημάτων και μεγεθών. Ο προθάλαμος έχει πλάτος 3,13 μέτρα και μήκος 2,12 μέτρα. Οι τοίχοι εσωτερικά καλύπτονται με χρωματιστά κονιάματα, χωρίς να προσδιορίζουν κάποια παράσταση. Ο τάφος ανακαλύφθηκε συλημένος, οπότε στο εσωτερικό του δεν ανακαλύφθηκαν άλλα κτερίσματα, εκτός από δύο μικρά χρυσά δαχτυλίδια και μερικά πήλινα ειδώλια. Ο Μακεδονικός τάφος Σταυρούπολης αποτελεί τον καλύτερα σωζόμενο και πιο εντυπωσιακό μακεδονικό τάφο από τους τέσσερις που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα στη περιοχή της Θράκης. Σήμερα ο χώρος του τύμβου έχει περιφραχτεί από την ΙΘ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και ο τάφος είναι επισκέψιμος.  Βιβλιογραφία: Αρχαιολογικός οδηγός, (1999). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 19. Αρχαιολογικός Χάρτης Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 3. Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης.  Θράκη, Το σταυροδρόμι των Ελλήνων, (2000). Εκδόσεις Αδάμ, σελ. 39. Κοντογιαννίδης Τ. (1997). Τα Νεστοχώρια της Ξάνθης ? Η ιστορία και ο πολιτισμός τους, Εκδόσεις Ρήσος. Κούκος Μ. (1991). Στα βήματα του Ορφέα, Οδοιπορικό της Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση: http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007). Μακαρόνας Χ., (1953). Ανασκαφή του παρά την Σταυρούπολιν Ξάνθης μακεδονικού τάφου, ΠΑΕ, σελ. 132-140.  Ξάνθη, Τουριστικός οδηγός του Νομού, (2002). Έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης, σελ. 23. Ξάνθη, ο θησαυρός της Θράκης, Έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης. Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 66. Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας ? Θράκης, σελ. 91.

Η Μάκρη των βυζαντινών χρόνων

Βρίσκεται τη βόρεια ακτή του Αιγαίου, απέναντι από τη νήσο Σαμοθράκη (που απέχει περίπου 40χλμ), 11χλμ Δ της Αλεξανδρούπολης. Η πόλη αναφέρεται από τον Χωνιάτη, ο οποίος όμως λανθασμένα την ταυτίζει με τα Στάγειρα. Κατοικούνταν ήδη από την αρχαιότητα, δεδομένου ότι η αρχαία πόλη της Ορθαγορίας θα μπορούσε να αναζητηθεί στο ίδιο μέρος.   Η πόλη, χτισμένη στη βόρεια ακτή του Αιγαίου, προφανώς διέθετε λιμένα..  Η Μάκρη ήταν σημαντικός σταθμός στην Εγνατία Οδό, ενώ παράλληλα επικοινωνούσε με την ενδοχώρα με δρόμο στο ΝΑ άκρο της Ροδόπης. ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO:  Η πόλη βρισκόταν δίπλα στην Εγνατία Οδό και κατοικούνταν ήδη από την αρχαιότητα, δεδομένου ότι η αρχαία πόλη της Ορθαγορίας θα πρέπει να αναζητηθεί στην ίδια θέση. Η αρχαιότερη μαρτυρία για τη Μάκρη προέρχεται από την συμμετοχή επισκόπου στη Σύνοδο του 879. Μαρτυρείται επίσης σε μολυβδόβουλα του 11ου και 12ου αι. Το 1097 οι Νορμανδοί διά μέσου της Macra κατευθύνονται προς την Κωνσταντινούπολη. Τον Απρίλιο του 1195 ο Ισαάκιος Β΄κατά τη φυγή του συλλαμβάνεται στη Μάκρη και κατόπιν τυφλώνεται στη Βήρα . Σε σχέση με το περιστατικό αυτό μαρτυρείται συχνά η λανθασμένη ταύτιση της Μάκρης με τα Στάγειρα Χαλκιδικής. Μία άλλη πηγή αναφέρει σχετικά με τον Ισαάκιο Β΄ ότι τυφλώθηκε στην κλεισούρα της Μάκρης. Με τη λέξη "κλεισούρα" πρέπει μάλλον να εννοήσουμε το στενό εκείνο πέρασμα, που βρίσκεται περίπου 8χλμ ΒΔ της Μάκρης κοντά στον Κόμαρο και οδηγεί μέσω της οροσειράς στη Μοσυνόπολη. Στα 1204 η "pertinentia de Macri et Traianopoli" μαζί με το "casale Brachon" περιέρχεται στους σταυροφόρους (prima pars). Tην άνοιξη του 1205 ο Anseau de Courselles πρέπει να ανέλαβε κατ'εντολή του θείου του Γοδεφρίδου του Βιλλεαρδουίνου το τιμάριο "es parties de Macre et de Trainople" . Το 1205, 1206 η πόλη καταστρέφεται από τον Καλογιάννη, ωστόσο φαίνεται πως εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά και να βρίσκεται σε κάποιο σημαντικό οικονομικό επίπεδο. Το Δεκέμβριο του 1208 o αυτοκράτορας Ερρίκος περνάει από τη Machre κατά τη διαδρομή από την Κωνσταντινούπολη προς τη Θεσσαλονίκη. Η Macre αποτέλεσε επιπλέον το ανατολικό όριο της περιοχής που διεκδίκησαν οι λομβαρδοί βαρώνοι. Η Μάκρη εμφανίζεται επίσης ως ονομασία της ορεινής χώρας στα ΒΔ και Β της πόλης, μέσω της οποίας ο Θεόδωρος της Ηπείρου εφόρμησε λίγο μετά το 1224 επιτυχώς από την Μοσυνόπολη και την Γρατιανούπολη στην περιοχή του κάτω Έβρου. Και στην περίπτωση αυτή ο συγκεκριμένος ορεινός όγκος χαρακτηρίζεται ως "Σταγείρας όρος" . Το 1361 περνάει στους Τούρκους και ο μητροπολίτης αποζημιώνεται για την απώλεια των εισοδημάτων του με την Αίνο. Στα 1433 Ελληνες και Τούρκοι κατοικούνε την πόλη "Macry", με εξαίρεση κάποια σημαντικά τμήματα του φρουρίου που καταστράφηκαν εκτενώς . Από το 14ο αιώνα εμφανίζεται με διάφορα ονόματα στους θαλάσσιους χάρτες (Macri ]) και τους πορτολάνους (Matri, Makre, κάλ.). Xριστιανισμός:  Η πόλη της Μάκρης ήταν άμεσα συνδεδεμένη με αυτή της Βήρας και της Τραϊανούπολης. Ηταν μία από τις επισκοπές που υπάγονταν στην μητρόπολη Τραϊανουπόλεως (εκκλησιαστική επαρχία Ροδόπης) μετά τον 9ο αι., όπως φαίνεται στη "Διατύπωση" του Λέοντα ΣΤ΄. Η επισκοπή συνεχίζει να εμφανίζεται στους καταλόγους έως τον 13ο αι. Περί τα 1210 η Μάκρη (Makrensis) είναι λατινική αρχιεπισκοπή με μία επισκοπή στη δικαιοδοσία της, αυτή της Μαρώνειας . Το Νοέμβριο του 1224 ο πάπας Ονόριος Γ΄ ζήτησε από όλους τους κληρικούς της " Romania citra Macram" να υποστηρίξουν το Γουλιέλμο τον Μομφερατικό και από εκείνους της "Roamania ultra Macram" να βοηθήσουν το λατίνο αυτοκράτορα της Κων/λης. Η επισκοπή ήταν σχετικά εύπορη και αναφέρεται μαζί με εκείνη της Βήρας γύρω στο 1310. Γίνεται μητρόπολη μετά το θάνατο του Ανδρονίκου Γ΄, στα 1341, όπως και άλλες θρακικές επισκοπές αυτή την περίοδο, και πιθανόν στο ίδιο χρονικό διάστημα με αυτή του Λοπαδίου. Η Μάκρη εμφανίζεται στο τελευταίο τμήμα της notitia 11. Η προαγωγή της σε μητρόπολη φαίνεται στο στο κεφ. Β της "Νέας Εκθεσης", ενώ καταλαμβάνει την 104η σειρά, ανάμεσα στην Ξάνθεια και το Περιθεώριο, στην ψευδο-notitia του Ανδρονίκου Γ΄. Δε γνωρίζουμε ονομαστικά παρά μόνο ένα μητροπολίτη, τον Ιάκωβο, που υπέγραψε το συνοδικό τόμο του 1347. Ωστόσο πρέπει να αναφέρουμε τον ανώνυμο "αρχιερέα" Μάκρης, προφανώς μητροπολίτη, που έπαιζε το ρόλο του πρεσβευτή ανάμεσα στον Απόκαυκο και τον Καντακουζηνό κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Διδυμοτείχου, προς το τέλος του καλοκαιριού του 1344. Πρόκειται για την πολιορκία από τον Απόκαυκο, του οποίου ο μητροπολίτης φαίνεται πως ήταν οπαδός. Στα 1354 ο μητροπολίτης Μάκρης αναλαμβάνει το διακαίωμα να διευθύνει την μονή Αγίας Τριάδος στην Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του. Στα 1361 η Μάκρη περνάει στους Τούρκους και ο μητροπολίτης αποζημιώνεται για την απώλεια των εισοδημάτων του με την Αίνο . Nαοί και ιερά:  Παλαιοχριστιανικά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη μιλούν για το παρελθόν της πόλης, αν και κανένα κτίριο του 5ου-6ου αι. δεν έχει προς το παρόν αποκαλυφθεί στην περιοχή.  Βόρεια του μεταβυζαντινού ναού της Αγ. Αναστασίας και κοντά σε αυτόν αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια τρίκλιτης βασιλικής του 9ου-10ου αι., πάνω στα οποία χτίστηκε στις αρχές του 20ου αι. ένα τζαμί. (Ο ναός της Αγίας Αναστασίας είναι μια θολωτή τρίκλιτη βασιλική νεωτέρων χρόνων με κίονες από ντόπιο υποκίτρινο μάρμαρο. Στη Δ πλευρά βρίσκεται νάρθηκας με ζωγραφισμένη οροφή. Το τέμπλο του ναού είναι επιχρυσωμένο, χρονολογείται στο 17ο αι. και φέρει εικόνες του 17ου-18ου αι. Ο ναός πρέπει να είναι μεταγενέστερος του τέμπλου, γιατί αυτό έχει διαστάσεις μη προσαρμοζόμενες στο ναό . Στο ΝΑ άκρο του χωριού, στην περιοχή " Επισκοπείο" που βρίσκεται έξω από το τείχος της πόλης, βρέθηκαν λείψανα ναού σταυροειδούς μετά τρούλλου. Πρόκειται για τετρακιόνιο εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό, με τρεις αψίδες. Στην εκκλησία αυτή, η οποία είναι γνωστή ως επισκοπή, σώζονται λείψανα τοιχογραφιών και ψηφιδωτών δαπέδων που χρονολογούνται στο 12ο αι. 1, 5χλμ Α της Μάκρης, στην περιοχή Αγ. Γεώργιος, βρίσκονται τα κατάλοιπα ενός ακόμη ναού . Κοντά στην ακτή και λίγο πιό κάτω από το χωριό υπάρχουν πολυάριθμα βραχώδη σπήλαια, που πρέπει να χρησιμοποιήθηκαν κατά τη βυζαντινή περίοδο. Στην περιοχή του σημερινού χωριού Μάκρη, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από την ακτή, υπάρχουν τα λείψανα του βυζαντινού τείχους της πόλης (διατηρούνται τμήματα με κυκλικούς και ορθογώνιους πύργους).   Σπαράγματα τοιχογραφιών εντοπίζονται στα ερείπια ναού σταυροειδούς μετά τρούλλου, που βρίσκεται στην άκρη του χωριού και έξω από το τείχος της πόλης, στην περιοχή "Επισκοπείο". Χρονολογούνται στο 12ο αι.  Σπαράγματα ψηφιδωτών δαπέδων εντοπίζονται στα ερείπια ναού σταυροειδούς μετά τρούλλου, που βρίσκεται στην άκρη του χωριού και έξω από το τείχος της πόλης, στην περιοχή " Επισκοπείο". Χρονολογούνται στο 12ο αι.

Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης πηγή  Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός

http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0223

Καππαδοκία

 Και οι βράχοι έχουν μιλιά

Εξωπραγματικοί γεωλογικοί σχηματισμοί, εκκλησίες κι ασκηταριά λαξευμένα στον μαλακό ψαμμόλιθο κι ένας λαός φτωχός αλλά γελαστός και φιλόξενος αρκούν για να μετατρέψουν ένα ταξίδι στα βάθη της Τουρκίας σε αξέχαστη εμπειρία

Στις χαμένες πατρίδες της ΑνατολίαςΤο τοπίο θυμίζει άλλον πλανήτη: ένα απέραντο οροπέδιο γεμάτο φαράγγια και αβυσσαλέα χάσματα, σπαρμένο με κούφιους παράξενους βράχους. Είναι αμέτρητοι, φαλλόσχημοι, κωδωνόσχημοι ή πυραμιδοειδείς και στέκουν επί αιώνες ακλόνητοι. Είναι ο παράδεισος του γεωλόγου, του τυμβωρύχου ή κάποιου που θα ήθελε να κρυφτεί...

Χαρακτηριστικό τοπίο της Καππαδοκίας

Οι άνεμοι εδώ πιάνουν τρελές ταχύτητες. Κατεβαίνουν από βουνά θεόρατα σαν το Ερκίς (Αργαίος) των 3.900 μ. και το Χασάν Νταγ. Η γη είναι άγονη και η χλωρίδα όμοια με εκείνη των στεπών.

Σ’ ένα τόσο ακραίο και τραχύ περιβάλλον αναρωτηθήκαμε τι είδους άνθρωποι επιβιώνουν. Οταν στο πρώτο καφενείο που μπήκαμε, στο Γκιόρεμε, μας καλωσόρισε ένα γαλανό βλέμμα ολόιδιο με κάποιου συγγενή μας στη Μάνη, κι από πίσω του ακολουθούσε γερουσία με ανάλογο ντύσιμο (τραγιάσκα, μαγκούρα) και συμπεριφορά (τάβλι, πρέφα και χωρατά) πήραμε την απάντηση! Ανθρωποι που μας μοιάζουν πολύ! Και δεν βρισκόμασταν πια στα Μικρασιατικά παράλια, όπου σίγουρα η ομοιότητα είναι αναμενόμενη, αλλά στα βάθη της Ανατολίας, πιο πέρα κι από την Κόκκινη Μηλιά.

Η περιοχή της Κεντρικής Ανατολίας μεταξύ των πόλεων Ακσαράι, Νίγδη, Νεβσεχίρ και Καισάρεια ονομάζεται εδώ και 4.000 χρόνια Καππαδοκία. Ο Ελληνισμός υπάρχει εδώ, από τα χρόνια του Μεγαλέξανδρου και ξεριζώθηκε πριν από μόλις 85 χρόνια, με τις ανταλλαγές πληθυσμών που επέβαλε η συνθήκη της Λοζάνης. Μα υπάρχει ακόμη η μνήμη του κρυμμένη σε τούτα τα αλλόκοτα βράχια, καθώς όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, σ’ όποιο λαγούμι κι αν μπεις, μια αγιογραφία, μια επιγραφή, ένας σταυρός σκαλισμένος στο πέτρωμα φανερώνουν τους αιώνες που ετούτος ο τόπος αποτελούσε μια από τις πολλές ελληνικές πατρίδες.

Αυτός ο θεόρατος διάτρητος βράχος ήταν γυναικείο μοναστήρι στα χρόνια του Βυζαντίου και ονομαζόταν το μοναστήρι των Κοριτσιών

Υπάρχει και κάτι άλλο που κάνει αυτή την περιοχή μοναδική στον κόσμο: η Καππαδοκία με την ύπαρξή της, μας διδάσκει την απόλυτη προσαρμοστικότητα του προβιομηχανικού ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον. Χωρίς αυθάδεια και έπαρση οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής μεταμόρφωσαν αυτό το γεωλογικό θαύμα σε σπίτια, εκκλησίες, κελιά και υποστατικά. Το αλλόκοτο και το ανοίκειο που βρήκαν, σκάβοντάς το σιγά σιγά με τη σμίλη τους, το κατέστησαν ιδανικό καταφύγιο.

Οι υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίεςΤο Γκιόρεμε (Κόραμα) βρίσκεται 10 χλμ. ανατολικά του Νεβσεχίρ (Νύσσα). Σε μικρή απόσταση από τον σημερινό οικισμό απλώνεται το ομώνυμο υπαίθριο μουσείο που αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εδώ θα βρείτε τις περισσότερες και σημαντικότερες υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας. Κτίστηκαν μεταξύ 7ου και 13ου αι. και σε αρκετές σώζεται μεγάλο μέρος του αγιογραφικού τους διάκοσμου.

Τα πλεκτά και οι δαντέλες των Τσιγγάνων είναι το καλύτερο σουβενίρ

Ξεχωρίζουν η εκκλησία του Ελμαλί με τους τέσσερις κίονες και τις νωπογραφίες από ερυθρή ώχρα, μια τεχνική που απαντάται και στα μικρότερα παρεκκλήσια της Αγίας Βαρβάρας και του Αγίου Βασιλείου.

Ο ναός του Αγίου Ονουφρίου (Γιλανλί) στις νωπογραφίες του οποίου διακρίνονται οι ερημίτες άγιοι της Ορθοδοξίας και η περίφημη Μαύρη ή Σκοτεινή εκκλησιά (Καρανλίκ), που ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του ελάχιστου φωτισμού της από έναν πολύ μικρό φεγγίτη.

Το "καπέλο" των γεωλογικών σχηματισμών είναι από βασάλτη

Η τελευταία είναι σταυροειδής και ακριβώς λόγω του σκοταδιού της, οι αγιογραφίες της διατήρησαν στο ακέραιο τους χρωματισμούς τους. Για την περιήγηση στις βραχοκλησιές του Γκιόρεμε θα χρειαστείτε τουλάχιστον 2 ώρες.

Στα βόρεια του Γκιόρεμε και πριν φτάσετε στην κωμόπολη Αβανός, φημισμένη για τα κεραμικά και την ταπητουργία της, υπάρχει άλλη μια συστοιχία από βραχόσπιτα, ναούς κι ασκηταριά που χρησιμοποιήθηκαν από τους παλιούς Καππαδόκες. Βρίσκεται στη θέση Ζέλβη και η πρόσβαση γίνεται οδικώς μόνο από τη δεύτερη διακλάδωση για την κοιλάδα, καθώς η πρώτη είναι κλειστή λόγω των συχνών καθιζήσεων.

Πανοραμική άποψη του Γκιόρεμε

Το Γκιόρεμε απέκτησε τουριστική υποδομή πολύ πρόσφατα κι αυτό χάρη στους μπακπάκερ που έβρισκαν τα ξενοδοχεία στο Οργκιούπ και το Νεβσεχίρ ακριβά. Αρχισαν λοιπόν να χτυπάνε την πόρτα και να ζητούν φιλοξενία στις αγροικίες του Αβσιλάρ, ενός οικισμού μόλις 1,5 χλμ. από την είσοδο του υπαίθριου μουσείου. Ετσι το χωριό σταδιακά ταυτίστηκε με το σημαντικότερο αξιοθέατο της Καππαδοκίας και το αρχικό του όνομα ξεχάστηκε.

Το Οργκιούπ (Προκόπι) είναι μια γραφική κωμόπολη 15.000 κατοίκων που έχει αδελφοποιηθεί με τη Λάρισα. Διαθέτει πολλά εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες, καφενεία, υπαίθρια παζάρια και κέντρα διασκέδασης, καθώς εδώ χτυπά η καρδιά της τουριστικής κίνησης που αφορά την Καππαδοκία.

Το πλούσιο τοιχογραφημένο εσωτερικό στην εκκλησία του Ελμαλί

Επισκεφτείτε το κάστρο Καντί στην κορυφή του λόφου, το Καραμανογκουλαρί τζαμί, το μαυσωλείο Αλτικαπί και τη βιβλιοθήκη του Ταχσίν Αγά. Τα περισσότερα από τα νεοκλασικά σπίτια που υπάρχουν εδώ ανήκαν κι αυτά κάποτε σε Ελληνες, όπως προκύπτει από τα οικόσημα και τις επιγραφές που σώζονται ακόμη.

Πέντε χλμ. νότια του Προκοπιού βρίσκεται το Μουσταφά Πασά (Σινασσός). Μια πολίχνη με εμφανή τα σημάδια του άλλοτε ακμάζοντος ελληνικού στοιχείου στα πολλά αρχοντικά της και στις δύο καλοδιατηρημένες εκκλησίες της.

Τα ασκηταριά που σμίλεψαν στους βράχους οι Βυζαντινοί, αργότερα μετατράπηκαν σε κατοικίες και στάβλους

Η τρίκλιτη βασιλική στην κεντρική αγορά είναι αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και υπήρξε έδρα μητροπόλεως. Εξω από τον οικισμό είναι και ο υπόσκαφος ναός του Αγίου Βασιλείου, με αγιογραφίες που δυστυχώς έχουν βεβηλωθεί.

Τόπος μαρτύρων και Αγίων«Η γη που τρέφει όμορφα άλογα», μια φράση η οποία στα αρχαία περσικά αποδίδεται με τον όρο «κατ-πατούκια» ονομάτισε την Καππαδοκία η οποία πριν γίνει ελληνιστική, ρωμαϊκή, βυζαντινή και τέλος τουρκική, ήταν μια επαρχία ξακουστή για την ιπποτροφία της, στην επικράτεια των Χετταίων και των Μήδων.

Τζαμί στο Νεφσεχίρ, την παλιά βυζαντινή πόλη Νύσσα

Τον 1ο αι. μ.Χ. ο εξελληνισμός της περιοχής υπήρξε πλήρης δεδομένου ότι και οι εβραϊκές κοινότητες που ιδρύθηκαν εδώ ήταν ελληνόφωνες, γεγονός που επηρέασε καταλυτικά την αρχική εξάπλωση του Χριστιανισμού.

Στη μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, την Καισάρεια, ιδρύθηκε η πρώτη μητρόπολη της νέας θρησκείας στη Μικρά Ασία. Κι εδώ διέπρεψαν με τον βίο και την πολιτεία τους άνδρες που πέρασαν στην ιστορία ως «Μεγάλοι Καππαδόκες Αγιοι», όπως οι ιεράρχες Λεόντιος και Ευσέβιος, ο Μέγας Βασίλειος και οι κορυφαίοι μυστικοί θεολόγοι της Ορθοδοξίας, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και Γρηγόριος ο Νύσσης. Σε όλο το βυζαντινό θέμα τότε, ιδρύθηκαν φιλανθρωπικά και ευαγή ιδρύματα, βιβλιοθήκες και μοναστήρια. Ταυτόχρονα οι αυτοκράτορες, εκτιμώντας την γεωστρατηγική θέση της περιοχής στην αντιμετώπιση πρώτα των Περσών και μετά των Αράβων, την κατέστησαν κέντρο στρατιωτικής εκπαίδευσης, έκτισαν κάστρα και μοίρασαν κτήματα στους περίφημους Ακρίτες του βυζαντινού ελληνισμού.

Οι νέοι του τόπου μαθαίνουν την τέχνη των επισμαλτωμένων κεραμικών που έχουν φήμη σε όλο τον κόσμο

Μετά την ήττα του Ρωμανού Διογένη στο Μαντζικέρτ της Αρμενίας, τον 11ο αι. διείσδυσαν στην περιοχή οι Σελτζούκοι Τούρκοι, αλλά δεν παρέμειναν πολύ. Προτιμούσαν τις εύφορες πεδιάδες του Ικονίου για να ιδρύσουν το κράτος τους, το οποίο ενίοτε συμμαχούσε με τους Βυζαντινούς. Μόνο μετά τη συνθήκη της Λοζάνης αλλοιώθηκε οριστικά η πληθυσμιακή σύσταση της περιοχής, η οποία ανέκαθεν υπήρξε πολυφυλετική.

Μέχρι το 1924 η Καππαδοκία, εκτός από Τουρκομάνους επήλυδες, φιλοξενούσε πάρα πολλούς Ελληνες. Ακολουθούσαν οι Κούρδοι, οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι και χριστιανοί Σύροι.

Ενας από τους αμέτρητους βραχώδεις σχηματισμούς που ονομάζονται καμινάδες

Μια αναλαμπή των ελληνικών κοινοτήτων που εκδηλώθηκε από τα μέσα του 19ου αι. χάρη στη δράση εθνικών ευεργετών όπως οι Θ. Ροδοκανάκης και Σ. Σιντόσογλου και ο μητροπολίτης Ευστάθιος, διακόπηκε βάναυσα από τους Νεότουρκους τον καιρό της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Σήμερα η Καππαδοκία κατοικείται από εκτουρκισμένους γηγενείς, Τούρκους, Κούρδους, Κιρκάσιους και Ρομά. Δεν ακούσαμε πουθενά τη λεγόμενη καππαδοκική διάλεκτο που συγγενεύει με τα ελληνικά του Πόντου.

Οταν η φύση κάνει γλυπτικήΗ γεωλογική διαμόρφωση της Καππαδοκίας αποδίδεται στην έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που εκδηλώθηκε στην περιοχή πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια. Οπως οι συνομήλικές τους Αλπεις, έτσι και η οροσειρά του Ταύρου και του Αργαίου κάποτε ήταν ενεργά ηφαίστεια που έβγαζαν ατέλειωτους τόνους λάβας και μάγματος.

Οι ηφαιστειολόγοι έχουν εντοπίσει τους μεγαλύτερους σβησμένους πια κρατήρες σε κορυφές που σήμερα ονομάζονται Ερκίς, Ντεβελί, Μελεντίζ και Κετσιμποϊντουράν. Ο υψηλός βαθμός διάβρωσης που έδωσε σ’ αυτήν τη στέρφα γη το σημερινό σχήμα της, έχει να κάνει με τους ισχυρότατους ανέμους, τις βροχοπτώσεις και τη δράση ποταμών και χειμάρρων.

Αλλος ένας λόγος είναι η βαρυχειμωνιά και η μεγάλη διακύμανση της θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας που προκαλούσε απότομες συστολές και διαστολές στα πετρώματα.

Τα ρέματα του Νεβσεχίρ και της Ντάσμα που πέφτουν στον ποταμό Κιζιρμάκ ευθύνονται για την όψη των φημισμένων καππαδοκικών κοιλάδων. Ειδικότερα η περιοχή μεταξύ Νύσσας και Προκοπίου όπου οι αποθέσεις ηφαιστειακής στάχτης φτάνουν σε βάθος εκατοντάδων μέτρων, έγινε το καταλληλότερο πεδίο για να μεταφερθούν με τη ροή των υδάτων σκληρότερα βράχια από μεταγενέστερες αποκολλήσεις, τα οποία σήμερα τα βλέπουμε σαν καπέλα πάνω σε σχηματισμούς μαλακότερων υλικών. Σήμερα αυτοί οι σχηματισμοί ονομάζονται καμινάδες και το συνηθέστερο πέτρωμα που τις επιστεγάζει είναι ο βασάλτης.

Αλλη μια έκπληξη που κρύβει η διάτρητη καππαδοκική γη, βρίσκεται σε δυο σημεία 20 χλμ. και 29 χλμ. νότια του Νεβσεχίρ. Πρόκειται για δύο λαβυρινθώδη συμπλέγματα από σπηλιές, στοές και πολυεπίπεδες γαλαρίες, εξ ολοκλήρου υπόγειες στο Καϊμακλί και στο Ντερινκουγιού (Μαλακοπή). Θα πρέπει να λειτούργησαν από την εποχή που οι χριστιανοί κρύβονταν στις κατακόμβες. Ωστόσο τα ευρήματα είναι μεταγενέστερα. Ανάγονται στις εποχές που ο Ηράκλειος πολεμούσε τους Πέρσες και ο Νικηφόρος Φωκάς τους Αραβες.

Στην ακμή της η υπόγεια πολιτεία στο Καϊμακλί απλωνόταν σε έκταση 2,5 τετρ. χλμ., διέθετε πάνω από 8 πατώματα έως και 50 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης και εκτιμάται ότι φιλοξενούσε πάνω από 10.000 ανθρώπους.

FAST INFO

ΜΕΤΟ­ΝΟΜΑΣΙΕΣΥπάρχει θέμα με τα τοπωνύμια στην Καππαδοκία. Οι ελληνικοί ταξιδιωτικοί οδηγοί επιμένουν στις παλιότερες βυζαντινές ονομασίες, ενώ οι τουρκικοί χάρτες και οι πινακίδες τα αγνοούν επιδεικτικά. Εμείς ακολουθούμε την ισχύουσα σήμερα ονομασία κι όπου γνωρίζουμε, αναφέρουμε την ελληνική.

ΔΙΑΤΥ­ΠΩΣΕΙΣΤο μόνο έγγραφο που χρειάζεστε για να ταξιδέψετε στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι το διαβατήριό σας. Εάν πάτε με δικό σας αυτοκίνητο πρέπει να έχετε μαζί σας τη διεθνή πράσινη κάρτα ασφαλιστικής κάλυψης και το έντυπο που θα συμπληρώσετε κατά την είσοδο του Ι.Χ. στη χώρα. Από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Απρίλιο εφοδιαστείτε με ζεστά ρούχα, ομπρέλες κι αδιάβροχα και οι οδηγοί απαραιτήτως με αντιολισθητικές αλυσίδες. Για καλό και για κακό πάρτε μαζί σας κι ένα έξτρα μπιτόνι γεμάτο βενζίνη, καθώς τα πρατήρια καυσίμων στο επαρχιακό οδικό δίκτυο ανοίγουν και κλείνουν... όποτε θέλουν.

ΚΑΛΛΙΟ ΑΡΓΑ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕΕυαισθητο­ποιημένοι Τούρκοι πολίτες και αλλοδαποί που εκτιμούν τις φυσικές ομορφιές του τόπου ίδρυσαν το Goreme Charity Restoration Fund, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που δέχεται δωρεές και συγκροτεί ομάδες εθελοντών που εργάζονται στην αποκατάσταση των σπηλαίων και των μνημείων που υπάρχουν εντός τους.

ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ Κάθε μεγάλο φάτνωμα που σκάφτηκε για θρησκευτική ή καθημερινή χρήση υποστηρίζεται από ένα εκτεταμένο δίκτυο λαγουμιών, στοών και βοηθητικών χώρων. Πολλές εκκλησίες του Γκιόρεμε αποτέλεσαν καθολικά μονών. Πλάι στους ναούς διανοίχτηκαν κι άλλοι χώροι για τα κελιά, το αρχονταρίκι ή την τράπεζα.

ΣΥΝΑΛ­ΛΑΓΜΑΣτο Νεβσεχίρ (Νύσσα) και στο Οργκιούπ (Προκόπι) υπάρχουν τράπεζες και ανταλλακτήρια συναλλάγματος. Το ευρώ έχει παντού πέραση και μπορείτε να πληρώσετε οτιδήποτε με αυτό, μα θα σας δώσουν ρέστα σε τοπικό νόμισμα. Σε καμία περίπτωση μη δεχτείτε παλιά πληθωριστικά χαρτονομίσματα. Θα τα αναγνωρίσετε από τα υπέρογκα αναγραφόμενα ποσά.

ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣΗ περιοχή του καππαδοκικού οροπεδίου που βρέθηκε στο έλεος των ηφαιστείων καλύπτει συνολική έκταση 288 τ. χλμ. Εχει μήκος 18 χλμ. αρχίζοντας από την κοίτη του Κιζιλιρμάκ στον Βορρά, για να καταλήξει στα βουνά Οϊουλού και Κερμίλ στον Νότο.

Ο ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟ­ΜΑΧΙΑΣΕνας από τους λόγους που έκανε τους Καππαδόκες του μεσαίωνα να σκάψουν και να χτίσουν τόσα πολλά Προσκυνήματα μέσα στους βράχους ήταν οι μέχρι τον 10ο αι. συχνοί διωγμοί των Ορθοδόξων από εικονοκλάστες αυτοκράτορες όπως οι Κωνσταντίνος Ε΄, Λέων Γ΄ και Θεόφιλος.

ΠΡΟΣΒΑΣΗΜε αεροπλάνο από Κωνσταντι­­νούπολη ή Σμύρνη έως την Καισάρεια. Οι πτήσεις και στις δύο περιπτώσεις διαρκούν μιάμιση ώρα. Στη συνέχεια θα πάτε οδικώς. Η Καισά­ρεια απέχει από το Οργκιούπ (Προκοπιό) που βρίσκεται στην καρδιά της Καππαδοκίας, μόλις 1 ώρα. Από την Κωνστα­ντι­νούπολη μπορείτε να φτάσετε στην Καισάρεια και με τρένο, είτε απευθείας είτε μέσω Αγκυρας. Περισσότερες πληροφορίες στο www.tcdd.gov.tr Πυκνά δρομολόγια λεωφορείων συνδέουν καθημερινά την Καππαδοκία με τις μεγάλες τουρκικές πόλεις. Από τη Σμύρνη το Νεβσεχίρ (Νύσσα) απέχει 12 ώρες, από την Κωνσταντι­νούπολη 11 κι από την Αγκυρα 6 ώρες.

ΚΑΙΡΟΣΗ Καππαδοκία είναι ένα αχανές οροπέδιο με μέσο υψόμετρο πάνω από 1.000 μ. Εχει βαρύ χειμώνα με συχνές χιονοπτώσεις, δυνατές βροχές και πολύ ισχυρούς ανέμους. Τον υπόλοιπο χρόνο όση ζέστη κι αν κάνει την ημέρα, το θερμόμετρο μπορεί να φτάσει κοντά ή και κάτω από το μηδέν μόλις πέσει η νύχτα.

ΔΙΑΜΟΝΗ

ΣΤΟ ΟΡΓΚΙΟΥΠ«Elkep Evi Cave Hotel» (Eski Turban Oteli Arkasi 26, +90 384 341 6000,www.elkepevi.com ). Ενα πρότυπο ξενοδοχείο-μπουτίκ σε λογικές τιμές, αν ληφθεί υπόψη η ποιότητα των υπηρεσιών του και το σημείο στο οποίο βρίσκεται, καθώς είναι χτισμένο εξ ολοκλήρου μέσα στα κούφια καππαδοκικά βράχια. Με 21 πλήρως εξοπλισμένες σπηλαιο-σουίτες. Κάποιες διαθέτουν και χαμάμ.

«Yunak Evleri Hoteli» (Yunak Mahallesi, +90 384 341 6920, www.ganak.com). Σκαρφαλωμένο σε βραχώδη πλαγιά, διαθέτει 30 δωμάτια κατανεμημένα σε 6 σπηλαιοκατοικίες που ανάγονται στον 6ο αι. μ.Χ. και σ’ ένα ανακαινισμένο ελληνικό σπίτι του 19ου αιώνα.

«Cappadocia Palace» (Dutlu Camii Mah. & Dar Sokak 3, +90 384 341 2510,www.hotel-cappadocia.com ). Απέχει λίγα μόλις λεπτά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του Προκοπιού. Πρωτολειτούργησε τον 19ο αι. ως ξενώνας και αρχονταρίκι για χριστιανούς προσκυνητές. Επιπλα αντίκες και βαριά χειροποίητα χαλιά σε 18 άνετα δωμάτια, 6 από τα οποία είναι λαξευμένα στον βράχο.

ΦΑΓΗΤΟ

ΣΤΗ ΣΙΝΑΣΟ«Old Greek House» (Mustafapasa, +90 384 353 5306). Στεγάζεται σ’ ένα σπίτι στο κέντρο του οικισμού, που το εγκατέλειψαν οι Ελληνες ιδιοκτήτες του το 1920. Ντόπιο αρνί ή κατσίκι μαγειρεμένο με πιπεριές και μελιτζάνες σερβίρεται σε κανονικά τραπέζια ή κατάχαμα σε μαξιλάρια.

ΣΤΟ ΓΚΙΟΡΕΜΕ«Nazar Borek» (Muze Caddesi). Δεν έχει τηλέφωνο, αλλά πάντα υπάρχει τραπέζι. Ο φιλόξενος Ραφίκ σερβίρει πρωινό, μεσημεριανό ή δείπνο. Δοκιμάστε ατζέμ πιλάφ, γκοζλέμ ή μπουρεκάκια με ψητό μήλο και κύμινο.

«Dibek» (Hakki Pasa Meydani 1, +90 384 271 2209). Κάντε την παραγγελία σας από το τηλέφωνο 5 ώρες πριν φτάσετε, για να μαγειρευτεί αργά στη χόβολη η σπεσιαλιτέ με κρέας, μέσα σε μια σφραγισμένη γάστρα από τερακότα που τη σπάνε μπροστά σας. Αν δεν προνοήσετε, δοκιμάστε άλλες σπεσιαλιτέ όπως το καρα-φασούλιε (άσπρα φασόλια με λιαστό αρνί και σάλτσα από φρέσκια ντομάτα) και το σακ-ταβά (αρνάκι στο φούρνο με πιπεριές και σκόρδο).

ΣΤΟ ΟΡΓΚΙΟΥΠ «Aravan Evi» (Ayvali Koyu, +90 384 354 5838, www.aravan.com ). Θέλει ψάξιμο για να το βρείτε έτσι κρυμμένο που είναι μέσα στα στενά σοκάκια του Προκο­πιού. Μεγάλη ποικιλία λαχανικών και κρεάτων μαγειρεμένων στα ξύλα, σε πήλινα γιουβέτσια και με δικό τους ζυμωτό ψωμί.

Γιώργος Ξεπαπαδάκος
Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή

 http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23528&subid=2&pubid=9600955

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•