Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία

 Η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία με το νεοκλασικό της κτίριο, καλύπτει την δυτική πλευρά του πάρκου Εθνικής Ανεξαρτησίας. Για περισσότερο από μισό αιώνα (1923-1947), ήταν το μοναδικό ανώτερο πνευματικό ίδρυμα σε όλη τη Δυτική Θράκη. Με το προσωπικό και τους σπουδαστές της ασκούσε την πολιτιστική της επίδραση στην πόλη της Αλεξανδρούπολης και έβγαλε χιλιάδες δασκάλους που σκόρπισαν τα φώτα της μάθησης σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Ευεργετήθηκε από δωρεές της οικογένειας του εθνικού ευεργέτη Ζαρίφη και πήρε το όνομά τους.

Το νεοκλασικό κτίριο χτίστηκε το 1923 και έως το 1934 λειτουργούσε ως Διδασκαλείο. Πρώτος Διευθυντής του Διδασκαλείου ήταν ο μεγάλος δάσκαλος και παιδαγωγός Θεόδωρος Κάστανος Το 1934 καταργήθηκαν τα Διδασκαλεία Δημοτικής Εκπαιδεύσεως και ιδρύθηκαν οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες, με διετή κύκλο μεταγυμνασιακών σπουδών, που αρχικά θα ήταν έξι σε όλη την Ελλάδα. Στο χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Ακαδημία διεκδικούσαν αρκετές πόλεις.

Το Μάιο του 1934 ο Γυμνασιάρχης Ιωάννης Τέντες συναντήθηκε με τον καθηγητή του Διδασκαλείου Χαράλαμπο Καμπάνταη καί συνέταξαν υπόμνημα στο όποιο ανέπτυξαν όλα τα θετικά στοιχεία πού προσφέρει ή Αλεξανδρούπολη ως πνευματικό κέντρο. Ύστερα από συνεννόηση με τον τότε Δήμαρχο κ. Αλτιναλμάζη, ανατέθηκε στον κ. Καμπάνταη να μεταβεί στην Αθήνα, για να επιδώσει τα υπομνήματα στον Υπουργό Παιδείας, τους βουλευτές και τον εγγονό του εθνικού ευεργέτη Γεώργιο Ζαρίφη, πού είχε κινήσει αγωγή κατά του δημοσίου για αποζημίωση, λόγω της παράληψης του κράτους να εκπληρώσει τους όρους της συμβάσεως πού είχε συνάψει με τον παππού του, μετά την πυρπόληση του Ζαρίφειου Διδασκαλείου της Φιλιππουπόλεως από τους Βουλγάρους το 1906. Η αγωγή αυτή δεν είχε καρποφορήσει και ήταν μια ευκαιρία, για μια εκτόνωση της δοκιμασίας πού υπέστησαν οι εγγονοί του Ζαρίφη, να συνδεθεί το όνομα του Ζαρίφη με την Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως. Όπως αναμένονταν, ο Γ. Ζαρίφης έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για την υλοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού.

Το Υπουργείο δέχτηκε το αίτημα και έγινε η σχετική συμφωνία με την οικογένεια Ζαρίφη (λέγεται ότι η οικογένεια Ζαρίφη παραιτήθηκε από τυχόν διεκδικήσεις της απέναντι στην Ελληνική Κυβέρνηση για τη μη εκτέλεση των όρων της Διαθήκης Ζαρίφη). Έτσι ονομάστηκε «Ζαρίφειος» η Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως.

Μετά την απόφαση για ίδρυση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας στην Αλεξανδρούπολη, ο κ. Καμπάνταης προσκάλεσε τον κ. Ζαρίφη να επισκεφθεί την Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως. Ο κ. Ζαρίφης αποδέχτηκε την πρόσκληση και η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε μετά ένα χρόνο, οπότε ο κ. Ζαρίφης πρόσφερε στην Ακαδημία μια σειρά από πνευστά όργανα, ένα πιάνο με ουρά και το σημαντικό για την εποχή εκείνη ποσό των 10.000 δρχ. για αγορά επίπλων.

Στη μεγάλη αίθουσα τελετών της Παιδαγωγικής Ακαδημίας δόθηκε δεξίωση, παρουσία των αρχών, των εκπαιδευτικών και πολλών τοπικών παραγόντων, όπου με τις προσφωνήσεις, τους χορούς, τα τραγούδια και τις άλλες εκδηλώσεις, η δεξίωση προσέλαβε διαστάσεις εθνικής γιορτής, που κατασυγκίνησε τον άνδρα, ο οποίος, με σκληρό αγώνα, χάρισε στην πόλη μας την Ακαδημία. Ο Δήμος Αλεξανδρούπολης, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του, έδωσε το όνομα του ευεργέτου Ζαρίφη στο δρόμο πού περνάει μπροστά από την Ακαδημία.

Η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία λειτούργησε μέχρι το 1968, όταν καταργήθηκαν οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες και δημιουργήθηκαν οι Πανεπιστημιακές Παιδαγωγικές Σχολές.
Η μορφή του Γεωργίου Ζαρίφη σε μαρμάρινη προτομή, έργο του γλύπτη Περαντινού, βρίσκεται στον κήπο του κτιρίου που τώρα στεγάζει τα πρότυπα δημοτικά σχολεία του Παιδαγωγικού Τμήματος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Τέμενος Μεχμέτ Α

Στην κεντρική πλατεία του Διδυμοτείχου, στη βάση του λόφου, όπου εντοπίζεται το βυζαντινό Διδυμότειχο, υψώνεται το λεγόμενο τζαμί Βαγιαζήτ, ένα από τα πιο μεγαλόπρεπα οθωμανικά τεμένη στον ελλαδικό χώρο. Ιδρυμένο πάνω στο δρόμο που οδηγούσε στην κύρια πύλη του κάστρου αποτέλεσε το κέντρο βάρους της οθωμανικής πόλης που αναπτύχθηκε έξω από αυτό. Σύμφωνα με παραδόσεις που ανάγονται στην εποχή του Τούρκου περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή (16ος αι.), η ανέγερση του άρχισε από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ τον Γιλντιρίμ (Κεραυνό), αλλά δεν ολοκληρώθηκε λόγω των προβλημάτων που η επέλαση των Μογγόλων στη Μικρά Ασία δημιούργησε στα εσωτερικά του κράτους του. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που υπάρχει πάνω από την κεντρική είσοδο, την ανέγερση του τεμένους παρήγγειλε ο σουλτάνος Μεχμέτ, γιος του Βαγιαζήτ. Το τέμενος εγκαινιάστηκε το Μάρτιο του 1420. Δεύτερη επιγραφή πάνω από την πλάγια είσοδο μας πληροφορεί ότι την ανοικοδόμηση ανέλαβε ο Kadi του Διδυμοτείχου Seyyid Ali, έκτισε ο Dogan bin Abdullah και μηχανικός ήταν ο Ivaz bin Bayezid. Είναι επομένως κτίσμα του Μεχμέτ Α΄ (1413-1421). Αυτό το χρονικό πλαίσιο δίνει και η δενδροχρονολόγηση (1418). 

Πρόκειται για ένα τετράπλευρο κτίριο με πάχος περιμετρικών τοίχων περί τα 2,50 μ. Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί διαμορφώνουν στον εσωτερικό χώρο ένα κεντρικό τετράπλευρο και τέσσερις επιμήκεις χώρους γύρω από αυτό. Δυο σειρές παραθύρων, μια στο ύψος του δαπέδου και μια ψηλότερα, εξασφαλίζουν το φωτισμό του αχανούς χώρου. Η κύρια είσοδος ανοίγεται στη νότια πλευρά. Πλαισιώνεται από ένα εντυπωσιακό πυλώνα που διακόπτει τον στιβαρό και αδιάρθρωτο όγκο της εξωτερικής όψης. Οι πλευρικές είσοδοι ανοίγονται από μια στην ανατολική και δυτική πλευρά. Στη νοτιοανατολική γωνία, ενσωματωμένος στο περίγραμμα του κτιρίου, αλλά με δική του εξωτερική είσοδο, υψώνεται ο κομψός και πανύψηλος μιναρές. Αρχικά είχε έναν εξώστη. Το 1913, όταν οι Τούρκοι ανακατέλαβαν το Διδυμότειχο ξανάκτισαν το ανώτερο τμήμα του μιναρέ που είχε γκρεμιστεί και πρόσθεσαν δεύτερο εξώστη, ψηλότερα από τον πρώτο. 

Είναι κτισμένο με χυτή τοιχοποιία που επενδύεται στα πρόσωπα με πώρινους δόμους σε επιμελημένες ισόδομες σειρές. Στην πρόσοψη συνδυάζεται με χαλαρό σύστημα τοιχοποιίας. Τετράκλινη ξυλοστέγη στεγάζει σήμερα το μνημείο. Η στέγη αυτή προέρχεται από την αλλαγή του αρχικού σχεδίου. Τα στοιχεία της κάτοψης και τα πάχη των τοίχων συνηγορούν για μια θολωτή κάλυψη με δυο κεντρικούς θόλους στον άξονα της εισόδου και από δυο σκαφοειδείς εκατέρωθεν, ενώ οι αναμονές στην πρόσοψη μαρτυρούν για πρόβλεψη προστώου που θα καλύπτονταν από τρεις χαμηλότερους θόλους. Μετά την εγκατάλειψη του αρχικού σχεδίου, πιθανόν λόγω του θανάτου του Σουλτάνου, επιλέχθηκε η ξυλοκατασκευή που εντυπωσιάζει με την τολμηρότητα του σχεδίου και την τεχνική της. Στο εσωτερικό και στον κεντρικό χώρο διαμορφώνεται διακοσμητικός θόλος ο οποίος αποτελείται από μικρές σανίδες, κατάλληλα προσαρμοσμένες μεταξύ τους και αναρτάται από το κεντρικό τμήμα του ξύλινου σκελετού της στέγης. 

Στον νότιο τοίχο, πάνω από το μιχράμπ (ιερό), σώζεται παράσταση στην οποία απεικονίζεται ουράνια πόλη. Η παράσταση εντυπωσιάζει με την κομψότητα των οικοδομημάτων, την ακρίβεια της απόδοσης και την ποικιλία χρωμάτων. Οι υπόλοιποι τοίχοι είναι διακοσμημένοι με καλλιγραφικά γράμματα, ρητά και γνωμικά από το Κοράνι, μικρές προσευχές και επικλήσεις ιερών προσώπων.

Συντάκτης

Σταυρούλα Δαδάκη, αρχαιολόγος